.png "English"){kind=small}
Proje ekibimiz genişledi ve bugün tam 8 kişi olduk. Proje hakkında konuşurken, piyasadaki çok bilindik bir alkol markasını alıp, ona rakip üretebilir miyiz sorusuna yanıt aradık. Tuğba benden kullanacağımız ambalaj malzemesini farklılaştırabilir miyiz sorusuna yönelik bir araştırma yapmamı istedi. Açıkçası konu hakkında ne kadar site gezersem, o kadar bilgileniyorum. Sorunun cevabı 'cam' olmalı. Bunun nedeni de aşağıda belirttiğim gibi, camın son derece sağlıklı olmasının yanı sıra farklı özellikler de taşıması. Avantaj ve dezavantajlarının da olduğu bu yazı, önemli ölçüde bilgilendirici diye düşünüyorum.
| |
Üretimi yaklaşık 4000 yıl öncelerine uzanan camın ilk kullanımı süs eşyası olarak başlamış. Şekillendirme olanaklarının giderek artmasıyla da çeşitli ev eşyası, şişe, kavanoz, pencere camı ve gözlük camı gibi değişik alanlara yayılarak gelişimini sürdürmüştür.
Camın hammaddesi silisli kumdur. Cam silis kumunun çeşitli katkı maddeleri ile birlikte yüksek sıcaklıklarda eritilirek şekillendirilmesinden meydana gelir. Cam ambalajlar içine konulan ürünün görülebilmesi nedeni ile tercih edilen bir ambalaj çeşididir. Cam şişe ve kavanozların önemli bir hammadde kaynağı kullanılmış cam şişe ve kavanozlardan oluşmaktadır. Bu nedenle cam şişe ve kavanozların geri kazanımına yardımcı olmak için cadde ve sokaklardaki cam kumbaraları kullanılmalıdır. Bu şekilde toplanan cam şişeler kırılır ve yıkama ve öğütme işlemlerinden sonra cam fırınlarına yüklenir. Diğer taraftan çoğu kez kahverengi renkte olan depozitolu şişeler ise temizlenerek tekrar doldurulur. Camın geri dönüşümü ülkemizde çok uzun yıllardır yapılmakta olup yaklaşık her üç şişeden biri geri kazanılabilmektedir Yeni cam ambalaj üretiminde geri dönüştürülmüş cam kullanılarak büyük ölçüde enerji tasarrufu sağlanabilir.
Gıdaların ambalajlanmasında kullanılan normal bir camın ortalama bileşimi şu şekildedir.
Silisyum dioksit (SiO2) : % 69-75
Kireç (CaO) : % 9-13
Soda (Na2O) : % 13-17
Aluminyum oksit(Al2O3) : % 0,5-2,5
Cam Ambalajların ÖzellikleriCam Ambalajların Olumlu Özellikleri
Cam, bir ambalaj malzemesi olarak sahip olduğu olumlu özellikler nedeniyle gıda ve içecek sektöründe çok yaygın ölçüde kullanılmaktadır. Belli başlı bu olumlu özellikleri aşağıda kısaca belirtilmiştir.
Cam Ambalajlarım Olumsuz Özellikleri
Camın en olumsuz özelliği, çeşitli etkilerle kolaylıkla kırılabilmesidir. Özellikle camın kimyasal bileşimi, cam kabın şekli, şekillendirmede uygulanan sıcaklık ve süre ile diğer üretim aşamalarına camın kırılma niteliği üzerinde etkili olmaktadır. Ancak cam ambalajın diğer malzemelere göre dezavantajı gibi görülen kırılma dayanıklılığı ve ışık geçirme özellikleri, gelişen teknolojiye koşut olarak önemli ölçüde iyileştirilebilmiştir [1].
Camdan yapılan gıda ambalajları beş grup altında toplanabilir.
a) Şişeler: Biçim açısından en yaygın kullanılan ambalaj kaplarıdır.sıvı ve yarı sıvı gıdalar için uygundur.
b) Kavanozlar: Geniş ağızlı cam kaplardır. Sıvı, yarı sıvı, küçük parçalı, toz, granüller ve viskoz gıdalar için kullanılırlar. Kapasite ve ağız ölçülerine göre tanımlanırlar.
c) Bardak Tipi Düz Ağızlı Kaplar: Reçel, marmelat, jöle ve ezme gibi gıdaların ambalajlanmasında kullanılan boyunsuz ağız kısımları gövdesinden daha geniş ve düz olan kaplardır.
d) Damacalar: Büyük hacimli şişelerdir. Boyun ve ağız kısımları dardır. Kapasiteleri 3 – 15 lt arasında değişir. Yükleme boşaltmada kolaylık sağlamak ve korumak için koruyucu dış ambalajıyla birlikte kullanılırlar .
Cam Ambalajların Bazı Kalite Özellikleri
a) Kimyasal Dayanıklılık:Camın su, asit, baz ve tuz çözeltilerinin veya sürede atmosferik koşulların yol açabileceği kimyasal etkilere karşı dayanma gücüne kimyasal dayanıklılık denir. Kimyasal dayanıklılık özellikle serum ve ecza şişeleri için önemlidir [1].
b) Isıl Genleşme, Ani Sıcaklık Değişimine (Isıl Şok ) Dayanımı:Isıl genleşme özelliğinin cam şekillendirme işlemlerinde belli bir önemi vardır. Şişe camının 42 – 60 oC lik bir ısıl şoka dayanması gerekir. Diğer deyişle sıcaktan – soğuğa sıcaklık sıçramasının 42 oC den daha fazla veya soğuktan sıcağa sıcaklık sıçramasının ise 60oC den daha yüksek olmaması istenir.
Ani sıcaklık değişikliklerine dayanıklılık özellikle yıkama, pastörizasyon ve sıcak dolum gibi işlemler için önemli bir kalite faktörüdür. Bu dayanıklılık camın kalınlığı arttıkça azalmaktadır.
Herhangi bir cam ambalajın ısıl şoka dayanımı basit bir test ile belirlenebilir. Bu amaçla cam ambalajlar su ile doldurularak önce sıcak suya daldırılır. Yaklaşık 5 dakika bekletilir. Sonra sıcak sudan çıkarılarak 15 sn içinde soğuk su banyosuna aktarılır. 30 sn de soğuk suda bekletilir. Belirtilen işlemler sonunda cam kaplarda çatlama olmamalıdır. Sıcak – soğuk su banyoları arasındaki sıcaklık farkı 42 °C dir.
Isıl şoklar kırılmayı önlemede en önemli seçenek, cam kabın iç ve dışındaki sıcaklık derecesi farkını 42 oC nin altında tutmaktır. Örneğin 90 oC de sıcak doldurulacak bir cam ambalajın önceden en az 50 oC ye ısıtılmış olması gerekir.
c) İç Basınç Dayanımı: İçinde yiyecek veya içecek bulunan kapalı çam ambalajlarda iç basıncın artmasına aşağıdaki etkenler yol açmaktadır;
Sıcaklık yükselmesi
Dondurma
İçeceklerin gazlanma işlemi
Sıcaklığın yükselmesi, cam kaptaki sıvı gıdanın genleşmesine ve ayrıca kaptaki gaz ve buharların (hava, su buharı, CO2) kısmi basıncının artmasına neden olur. Ancak camın genleşmesi aynı ölçüde gerçekleşmediği için iç basınç artar. İşte bu tip basınç artışlarından kaynaklanabilecek sakıncaları önlemek amacıyla kapta belirli bir oranda “tepe boşluğu”nun bırakılması gerekir.
Sıvı gıdanın bileşimi yanında, ambalajda bırakılan tepe boşluğu oranı da iç basınç düzeyini etkiler. Başka bir deyişle sıcaklık artışının yol açtığı iç basınç tepe boşluğu oranına bağlı olarak ( % 1-10) değişir.
d) Darbe Dayanımı: Camın mekanik çarpmalara karşı dayanıklılığı da taşıma ve benzeri bakımdan önemli bir kalite faktörü oluşturur. Cam ambalajların darbe dayanımı her bir mm cidar kalınlığı için en az 0.890 kg olmalıdır.
e) Dikey Eksende Sıkıştırma Dayanımı:Kapatma makinelerinde şişeye yüklenen dikey kuvvette dayanımda önemlidir. Hidrolik işlemlerde ölçülen dikey sıkıştırma dayanımı; mantar tıpalı şişelerde en az 200 kg, kapsül kapaklı şişelerde en az 800 kg olmalıdır.
f) Renk: Cam yüzeyine gelen ışığın bir kısmı doğrudan absorbe edilir. Diğer bir kısmı ise yansır. Absorbe edilen ışığın bir kısmı diğer yüzeyden yansır ve geri kalanı da camdan geçer. Camın ışık geçirgenliği camdan geçen ışığın cama gelen ışığa oranıdır. Cam ambalajlar içindeki ürünlerin özellikle ultraviyole (mor ötesi) ışınlarda korunabilmesi için veya estetik bir görünüm vermek amacıyla renklendirilirler. Cama yeşil veya bal renk vermek üzere harmana konan kimyasal maddelere melanj maddeleri denir. Ülkemizde bal rengi cam üretiminde pirit ve kok kömür kullanılır.
Pet Şişeler
Kavanozlar
Bardaklar
Ayrı biriktirme sırasında camdan olmayan kısımlar cam toplama kaplarına atılmamalıdır. Atılan cam malzemelerin içi boş olmalıdır. Yoksa içindeki kalıntılar çürür, kokuşur ve hijyenik sorunlar yaratabilir.
Etiketler önemli değildir. Cam eritilirken, tamamen yok olurlar.
Cam toplama kumbaralarına şişeleri atarken dikkatli olmak zorundayız, ki ilerde renklerine (yeşil, kahverengi, renksiz ) göre ayırım yaparken zorluk çıkmasın.
Ayrı toplama için uygun kumbara geliştirme çalışmaları çeşitli ülkelerde sürmektedir.
• Ampül ve florosans lambaları
• Pencere camları, cam yapı malzemesi
• Aynalar
• Optik camlar, ısıya dayanıklı camlar
• Telli camlar
Çok yollu şişelerle veya cam kaplarla alış veriş yapılmalı, kullan at tüketim davranışı terk edilmelidir.
Eğer ürünleri çok yollu ambalajlar içinde almak mümkün değil ise o zaman cam yerine tekrar değerlendirme olanağı olmayan plastik kaplarda ve / veya süt ve meyve sularının ambalajlandığı blok ambalajlarda alın.
Cam Ambalajların Geri Dönüşümü
Camlar genellikle elle ayırma yöntemi ile plastik ve kağıtlardan ayrılırlar. Elle ayırma yöntemi ile camlar renklerine göre de ayrılır (Şekil 4). Kırılmamış olarak ayrılan veya depozitolu şişeler sağlam oldukları için ait oldukları firmalara geri gönderilirler ve buralarda şişeler yıkanıp, kurutulduktan sonra tekrar kullanılırlar. Yeniden kullanımı mümkün olmayan renksiz camlar yıkanıp öğütüldükten sonra cam fabrikalarında tekrar işlem görerek yeni ürün haline gelir (Şekil 5). Kırık cam parçaları ise yol yapımında, binaların yapımında kullanılan tuğlalarda, sentetik tahta ürünlerin yapımında ve peteğimsi yapıya sahip olan malzemelerin izolasyonunda ‘camdan-yün’ denilen şekli ile kullanılır. Şişe-Cam Grubu, bayileri kanalı ile her yıl yaklaşık 65-70 bin ton atık cami işleyerek tekrar geri kazanıyor. Cam şişe kazanım oranı %36.
 |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder